Hiç kendinizi daha iyi tanımak ve başkalarının sizi nasıl gördüğünü anlamak istediniz mi? Psikolog Joseph Luft ve Harry Ingham tarafından geliştirilen Johari Penceresi, kendiniz hakkında bilgi edinmenize ve diğer insanlarla ilişkilerinizi geliştirmenize yardımcı olan etkili bir tekniktir. Ayrıca gruplarda daha iyi öz farkındalık sağlamak için de kullanılır. Bu makalede, Johari Penceresi’nin ne olduğuna, nasıl çalıştığına, sunduğu faydalar ve günlük hayatta nasıl kullanılacağına değineceğiz. Hadi, hemen başlayalım ve bu güçlü aracı birlikte keşfedelim…
📌 Sağlıklı iletişim kurmak denince karşımıza johari penceresi modeli çıkıyor. Johari penceresi modeli, bir grubun üyeleri arasındaki iletişimi anlama, ayrıca bireyin başkaları hakkındaki algısını geliştirmek için kullanılan etkili bir yöntemdir.
Johari Penceresi Nedir?
1955 yılında Pisikolog Joseph Luft (1916-2014) ve Harry Ingham (1916-1995) tarafından ortaya çıkan Johari penceresi, insanların kendileri ve diğerleri arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamaları ve geliştirmelerine yardımcı olan öz-farkındalığı ve karşılıklı algıyı-anlayışı geliştiren etkili bir tekniktir. Charles Handy, bunu dört odalı bir johari evi olarak anlatmıştır; pencereye benzediği için johari penceresi (Johari Window) olarak adlandırılmıştır. Bu model aynı zamanda öz farkındalığın geri bildirimi / açıklama modeli olarak da adlandırılır.
Johari penceresi, dört bölmeden oluşan ortak bir yapı olarak modellenir. Bu bölmelerden ikisi bireyin kendisini temsil ederken, diğer ikisi ise başkaları tarafından bilinmeyen kısımdır. Sosyalleşme süreci ve grup üyelerinden gelen geri bildirimler aracılığıyla elde edilen karşılıklı güven, bilginin bir bölümden diğerine aktarılmasını sağlar. Profesyonel bir Johari Penceresi testi (bkz.↗) ile hangi alana sahip olduğunuzu öğrenebilirsiniz.
| Konsept | Açıklama |
|---|---|
| Johari Penceresi | İnsanların kendilerini ve diğerlerini daha iyi anlamalarına yardımcı olan bir modeldir. |
| Temel İlkeler | 1. Açık alan: Hem bireyin hem de diğerlerinin farkında olduğu özelliklerdir. |
| 2. Kör alan: Bireyin farkında olmadığı, ancak diğerlerinin gözlemlediği özelliklerdir. | |
| 3. Gizli alan: Bireyin farkında olduğu ancak diğerlerinin bilmediği özelliklerdir. | |
| 4. Bilinmeyen alan: Ne bireyin ne de diğerlerinin farkında olmadığı özelliklerdir. | |
| Uygulama Alanları | – Kişisel gelişimde kullanılır. |
| – İletişim becerilerinin geliştirilmesinde etkilidir. | |
| – Ekip çalışmalarında kullanılarak etkili iletişimi teşvik eder. | |
| – Liderlik ve yönetim süreçlerinde kullanılabilir. | |
| Faydaları | – Farkındalığı artırır. |
| – İletişimde açıklık ve anlayışı teşvik eder. | |
| – Kişiler arası ilişkileri güçlendirir. | |
| – Grup dinamiklerini iyileştirir. |
Şimdi, Johari Penceresi bileşenleri olarak adlandırılan bu dört bölmeyi ayrı ayrı inceleyelim.
Johari Penceresi Modeli Bileşenleri
Johari, dört bölmeli ortak bir pencere olarak temsil edilir. Sosyalleşme yoluyla elde edilebilecek karşılıklı güven ve grubun diğer üyelerinden alınan geri bildirimler sonucunda bilgi bir bölmeden diğerine aktarılır.
1. Açık alan (öz alan veya arena)
Bu alan, kişinin hem kendisinin kem de başkalarının bildiği alandır; dışa açık durumları kapsar. Burada kişinin tutum, davranış, duygu, beceri ve görüşleri ile ilgili ayrıntılar kişi tarafından olduğu kadar başkaları tarafından da bilinir. Bu alanın geniş olması en sağlıklı olanıdır. Öz Alan, temel olarak tüm iletişimin gerçekleştiği yerdir ve alanın boyutu genişledikçe ilişkiler çok daha etkili ve dinamik hale gelir.
Bu alanda uzman olanlar, iletişim becerileriyle birlikte takım oyunlarına da uyum sağlayabilme yeteneğine sahiptir. Bu bireyler rahat, özgüvenli, içten ve duygusal olarak gelişmiş, duygusal zekâları yüksek, paylaşımcı, iletişim ve empati yeteneklerini geliştirmiş, açık fikirli ve farklılıklara hoşgörülü yaklaşan kişilerdir.
2. Kör alan (Kör benlik)
Kör alan, kişinin farkında olmadığı ancak diğer kişilerce bilinen özelliklerini içeren alandır. Bu alan endişe, korku ve kıskançlık gibi duyguları içerebilirken, alanın genişlemesiyle bireyin savunmacı bir tutum sergilemesi, kendi çıkarlarını ön planda tutması, iletişimde tek yönlülüğü tercih etmesi, eleştirilere kapalı olması ve şüpheci bir yaklaşım sergilemesi de mümkündür.
Kör alanı geniş olanların duygusal yeterlilikleri sınırlıdır. Bu noktada, başkalarından geri bildirim alarak verimli bir iletişim için kör noktayı küçültebilirler.
3. Gizli alan
Kişinin kendisi tarafından bilinen ancak başkaları tarafından ifşa edilmesi istenmeyen kişisel bilgiler (duygular, geçmiş deneyimler, korkular, sırlar vb.) gizli alandadır. Bazı duygularımızı ve bilgilerimizi ilişkileri etkilediği için gizli tutarız. Bu nedenle bilgileri açık alanlara taşıyarak gizli alanın azaltılması sağlanmalıdır.
Gizli alanı geniş olanlar, kendileri ile ilgili birçok şeyi başkalarından saklar, paylaşıma kapalıdırlar ve içe kapanık bir yapıları vardır.
4. Bilinmeyen alan
Bilinmeyen alan, bireyin hem kendisinin hem de diğer insanların farkında olmadığı özelliklerinin (hisler, yetenekler, bilgiler vb.) olduğu alandır. Bu alan, bilinçaltı veya bilinçdışı durumları içerir. Ayrıca rüyalar da bu bilinmeyen alan kapsamındadır.
Bilinmeyen alanın farklı biçimleri vardır; bilinç yüzeyine oldukça yakın olan olumlu ve yararlı duygular, davranışlar, tutumlar ve yetenekler olabileceği gibi bireyin bilincinin daha derinliklerinde de bilinmeyen alanlar olabilir.
Geniş bilinmeyen alan, genellikle özgüven eksikliği ve yeterli deneyimi olmayanlarda sıklıkla görülür.
Bilinmeyen alanı kapsayan örnekler genel olarak şu şekildedir;
- Fırsat, güven veya eğitim eksikliği nedeniyle varlığından bihaber olunan yetenekler.
- Kişinin sahip olduğu fakat bunun farkında olmadığı bir yetenek.
- Bireyin henüz farkında olmadığı korkuları, zaafları.
- Bastırılmış ve bilinç altına itilmiş duygular…
Bilinmeyen alanın açığa çıkarılması johari penceresi teknikleri kullanılarak mümkün olabilir. Ancak, bilinmeyen bölge, biçimlendirici olaylara ve travmatik geçmiş deneyimlere dayanan, bir ömür boyu bilinmeyen olarak kalabilen (veya kalması gereken) bilinçaltı duygular olabilir. Bu nedenle, Johari Penceresinin klinik nitelikteki sorunları ele almak için kullanılması bazı durumlarda sakıncalı olabilir.
| Alan Adı | Tanım ve Özellikler |
|---|---|
| Açık Alan | Diğer insanlar tarafından bilinen ve kişinin de kendisi tarafından bilinen özellikler. Bu alan, genellikle kişinin davranışları, becerileri, alışkanlıkları ve duygusal tepkileri gibi açıkça ifade edilen özellikleri içerir. Bu özellikler genellikle gözlemlenebilir ve açıkça iletilir. |
| Kör Alan | Diğer insanlar tarafından fark edilen ancak kişinin kendisi tarafından fark edilmeyen özellikler. Genellikle kişinin davranışlarından, etkileşimlerinden veya tepkilerinden çıkarılan özelliklerdir. Diğer insanlar tarafından geri bildirim alarak bu alanı genişletebiliriz. |
| Gizli Alan | Kişinin kendisi tarafından bilinen ancak diğer insanlar tarafından bilinmeyen özellikler. Bu özellikler genellikle kişisel düşünceler, duygular, deneyimler veya özel bilgiler içerebilir. Bu alan, genellikle güvenilir insanlarla kurulan derin ilişkilerde ortaya çıkar. |
| Bilinmeyen Alan | Ne kişinin kendisi ne de diğerleri tarafından bilinen özellikler. Bu alan, genellikle bilinçaltında bulunan ve henüz fark edilmemiş veya ifade edilmemiş potansiyel veya gizli özellikleri içerir. Öz farkındalık ve dışsal geri bildirimlerle genişletilebilir. |
Johari Penceresi Tekniğinin Faydaları
Johari Penceresi’ni kullanmanın başlıca faydaları şunlardır:
- Öz Farkındalık- Johari Penceresi’ni kullanmak, güçlü ve zayıf yönlerinizin yanı sıra üzerinde çalışmanız gereken alanları belirlemenize yardımcı olur. Kendinizin daha fazla farkında olmanız ve kendi değerlerinizi, inançlarınızı ve davranışlarınızı daha iyi anlamanız için kolay bir yol sağlar.
- Geliştirilmiş İletişim- Johari Penceresi aynı zamanda kendiniz ve hayatınızdaki diğer kişiler arasında daha net bir iletişimi teşvik eder. Her iki tarafı da birbirlerine karşı açık ve dürüst olmaya teşvik ederek yanlış anlamalar veya yargılamalar yerine daha anlamlı konuşmalar yapılmasına olanak tanır.
- Geliştirilmiş İlişkiler- Johari Penceresi aracılığıyla kendinizi daha iyi anlamanız hem kişisel hem de profesyonel ilişkilerinizi geliştirmenize yardımcı olabilir. Birbirinizden beklentilerinizi ve ihtiyaçlarınızı iletme konusunda herkesin aynı fikirde olmasını sağlayarak çatışmalardan kaçınmanıza yardımcı olacaktır.
Johari Penceresini Kullanmanın Kısıtları
Johari Penceresi güçlü bir araçtır, ancak bazı dezavantajları ve kısıtlamaları da vardır. İşte bilinmesi gereken bazı sınırlamalar:
- Sınırlı Öz Farkındalık– Johari Penceresi öz farkındalığa dayanır ve insanlar bundan yoksunsa ya da kendilerine veya başkalarına açılmak istemiyorlarsa, bu yöntem işe yaramaz. Bireyler kendileri hakkında dürüst olamazlarsa, duygu ve hisleri doğru bir şekilde keşfetmek zordur.
- Gizli Yönleri Hesaba Katmıyor– Bazen insanlar kendilerini savunmasız veya rahatsız hissedebilecekleri için bazı yönlerini açığa vurmazlar. Bu da Johari penceresinin belirli bölümlerinin olabildiğince doğru olmayabileceği anlamına gelir. Ayrıca, tek seferlik değerlendirmeler değişen his ve duyguları hesaba katamaz.
- Kendini İfşa Etmeyi Gerektirir- Kendini açma, Johari Penceresi egzersizinin tamamlanmasında önemli bir rol oynar; bu nedenle, bireylerin düşüncelerini, tutumlarını, inançlarını ve daha fazlasını birbirlerine açmalarını ve paylaşmalarını gerektirir. Bu durum birçok kişi için genellikle rahatsız edicidir ve grup içinde çatışmalara yol açabilir.
Johari Penceresine Alternatif Yaklaşımlar
Johari Penceresi’ni kullanmak için başka yaklaşımlar olup olmadığını merak ediyorsanız, cevap evet!
Öz farkındalık kavramı sadece Johari Penceresi ile sınırlı değildir. Aslında birçok psikolog ve filozof Johari Penceresi kavramının yerine ya da onunla iş birliği içinde kullanılabilecek alternatif bakış açıları sunmuştur. Örneğin, yoga uygulayıcıları sıklıkla Svadhyaya‘yı uygularlar; bu, kişinin kendi üzerine düşünmesi, çalışması ve kendi hakkında bilgi sahibi olmasının temel fikridir. Buna ek olarak, Carl Jung “bireyleşme” terimini popüler hale getirmiştir- bilinçli tutumlarımızı kendimizden gizlenen ancak davranışlarımızda tezahür eden tutumlarla karşılaştırarak kendimiz hakkında daha fazla şey öğrendiğimiz bir süreç.
Ayrıca, öz farkındalık sadece tek başına düşünerek gelişmez, başkalarının da katkılarıyla gerçekleştiğinin farkında olmamızla gelişir. Bu fikir, Widening Our World (Dünyamızı Genişletmek) adlı bir kitapta incelenmiştir: Paula Jardine ve Carla Willard tarafından yazılan “Öz Farkındalığın Geliştirilmesinde Yansıtmanın Rolü” adlı kitapta ele alınmıştır. Bu çalışmada, kişinin kendisini daha iyi anlamasının bir yolu olarak başkalarından gelen geri bildirimler üzerine düşünme öneriliyor.
En nihayetinde; Johari Pencere Modeli, empati ve farkındalık yönümüzü geliştirerek hem kendimizin hem de başkalarının bakış açılarını, duygularını ve davranışlarını anlamanızı sağlayan olağanüstü bir araçtır. İlişkilerimizi güçlendirmemiz için bir rehber görevi görür. Başkalarını da birlikte öğrenmeye davet ettiğimizde, daha derin ve anlamlı ilişkiler geliştirme yolunda tam kapasite ilerleyebiliriz.
Ayrıca okuyun: Duygusal Özgürleşme Tekniği (EFT) Nedir, Nasıl Uygulanır?
